Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Hidroelektrik Santrali ve Türkiye

Endüstri devrimi sonrası, o zamana kadar hiç olmadığı kadar enerjiye ihtiyaç doğdu. Endüstri devrimi ile birlikte enerjiye artan talebin, enerjinin toplumların hayatlarında ki önemini ortaya koydu. Zamanla birlikte teknolojinin gelişmesi ile birlikte günümüze kadar enerjiye olan talep de ihtiyaç da artarak artmaya devam etti. Başlangıçta enerji ihtiyacını karşılamak sadece birincil enerji kaynaklarından yararlanılırken, zamanla bu enerji kaynaklarının arzının sabit olması, çevreye yaydıkları olumsuz dışsallıklar gibi özellikleri sebebi ile devletler yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeye başladı. Gelişmiş ülkeler genellikle yüksek teknoloji gerektiren yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelirken, gelişmekte olan ülkeler de kendi kapasitelerine uygun yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneldi. Bu çalışmanın ana konusu yenilenebilir enerji kaynaklarından hidroelektrik santralleri ve Türkiye’de ki konumu  olacaktır. Türkiye’de ilk hidroelektrik santrali 1902 yılında Tarsus’ta yapılmıştır. Yıllar itibari ile Türkiye’nin kalkınma aşamasına paralel olarak enerji ihtiyacı da artış göstermiştir. Türkiye’ye ödemeler bilançosu içerisinde yer alan ithalat kaleminin önemli bir kısmını enerji ithalatı kapsamaktadır. Bu nedenledir ki enerjide olan dışa bağımlılık yüksek seviyededir. Türkiye bu enerji bağımlılığını azaltmak ve ithalatını düşürmek için yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim sağlamıştır. Rüzgar, biyokütle, güneş enerjisi ve hidroelektrik santrali gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından Türkiye’nin yoğunlaştığı alan hidroelektrik santralleri olmuştur. 2000’li yıllara kadar hidroelektrik santralleri yapımında kamunun ağırlığı hissedilmektedir. Yapılan hidroelektrik santrallerinde kamu yer almaktadır. 2000’li yıllardan sonra ise özelleştirme politikaları çerçevesinde kamunun hidroelektrik santrallerinde ki yükünü özel sektör çekmeye başlamıştır. Bu durumun oluşmasında çıkartılan özelleştirme kanunları, hidroelektrik santralleri yapımında gözetilmesi gereken mevzuatın ve kanunların yumuşatılması yer almaktadır. Özel sektörün sadece kar gütme amacı ile kar sağlayabileceği alanlarda, çevreyi ve bölge halkına olacak olumsuz yansımalarını düşünmeden hareket etmesi ile birlikte ülkemizde hidroelektrik santralleri yarardan çok zarar getirmektedir. Hidroelektrik santrallerinin ulusal bir enerji arzı olması, dışarıya bağımlılığı azaltması, enerji ithalatını azaltması ve yapımı sırasında işsizliği azaltması gibi olumlu yanlarının yanında bilinçsiz ve dikkatsiz yer seçimi sonrası doğaya yapılacak tahribat, bazı durumlarda  bölge halkının iskanına sebep olunması, inşa edilen sularda ki balıkçılık faaliyetlerine olumsuz yansıması, su sporlarını olumsuz etkilemesi ve taşma olma gibi durumlarda çevre tarım topraklarını bölge halkını olumsuz etkilemesi gibi negatif yanları da vardır. Ancak bu negatif yanları yapılacak düzenlemeler ve sıkı denetlemeler ile birlikte geride bırakılabilecek seviyededir. Öyle ki devlet hidroelektrik santralleri yapımı için ÇED raporlarını hafifletmesi, mera ve tarım topraklarının yanında hidroelektrik santrallerinin yapılmasına izin vermesi gibi yanlış kararların önüne geçilerek ve bir su akımının üzerine birden çok  hidroelektrik santrali yerine titizlikle seçilecek bazı bölgelerde devletin gözetimi altında ve koyulacak kanunlar ile yapılacak doğru hidroelektrik santrali projeleri hem ülke için hem de toplum için yararlı olacaktır. Öyle ki 2010 yılında 172 aktif hidroelektrik santral yer alırken ülkede , 2015 yılında bu sayı 558 hidroelektrik santrali olarak gerçekleşerek ne kadar hızlı ve plansız bir şekilde sayılarının arttığının bir göstergesidir. Son söz olarak hidroelektrik santralleri ekonomimiz için gereklidir ve yararlıdır. Ancak özel kesimin titizlikle denetlenmesi ve devletin hidroelektrik santrali yapımında gözetimini sıkı yapması ile birlikte ülkemizde ki hidroelektrik santrallerin mevcut olumsuzlukları giderilecek ve ülkemiz için yerli, bağımsız, temiz doğa dostu ve  yenilenebilir bir enerji kaynağı yaratmış olacağız.

Dediğimi Yap Yaptığımı Yapma: Neoliberal Politikalara Eleştiri

   Dünya Ticaret Örgütü’nün kurulması ile gelişmiş ülkelerin hepsi gelişmekte olan ülkelere kendileri gibi kalkınmak istiyorlar ise serbestleşme politikalarına geçmelerini önermişlerdir. Ve bu konuda tereddütte olan ya da serbestleşme politikalarını reddeden ülkelere de çeşitli yaptırımlar uygulamışlardır. Tarihsel süreçte geçmişe doğru bir tarama yaptığımızda gerçekten de günümüz kalkınmış ülkelerinin, kalkınma dönemlerinin başlarında serbestleşme politikaları mı uyguladıklarına baktığımızda bu durumun bir kaç istisna dışında böyle olmadığı açıkça görülmektedir. Günümüz ekonomilerinde serbestleşme yanlısı politikaların en büyük savunucusu olan İngiltere ve ABD kalkınma dönemlerinin başlangıcında çokta katı bir şekilde korumacılığı uyguladığını söylemek mümkündür. İngiltere 1400’lü yıllardan itibaren 1800’lü yıllara kadar karşılaştırmalı üstünlüğü elde edene kadar bir çok sektörde korumacılığa gitmiştir. Bu korumacılık politikaları uygulanmasaydı İngiltere sanayileşmede ki başarısını yakalaması pek te mümkün olmayacaktı. Öyle ki 1800’lü yılların başında baskılara dayanamayıp korumacılığı hafifleten İngiltere belirli bir zaman sonra elde ettiği karşılaştırmalı üstünlükleri kaybetmeye başladığını fark ettiği anda 1900’lü yılların başında tekrar korumacı politikalara geri dönüş sağladı. 1700’lü yıllarda Hindistan’dan yoğun bir şekilde yapılan pamuklu ürün ithalatı, korumacılıkla beraber İngiltere pamuklu ürün sanayisinin gelişmesi ile birlikte 1873 yılına gelindiğinde İngiliz pamuklu mal ihracatının %40-45’inin Hindistan’a yapılıyor olması korumacılığın bir ülke sanayisinin gelişmesi için ne kadar önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. ABD günümüzde serbestleşme hareketinin bayrak taşıyanı konumu olmasına rağmen bağımsızlığını kazandığı ve kalkınmaya başladığı yıllarda en katı korumacılığı uygulayan ülkedir. Amerika’nın tarihi dikkatli ve yansız okunduğunda bebek sanayi korumasının önemi ortaya çıkar. Öyle ki 1820 yılında mamul mallara uygulanan tarife oranı yaklaşık %40’lar seviyesindeydi. 1860 seçimlerinde Lincoln’un seçim propagandası korumacılığı arttıracağını söyleyerek yer vermesi ona seçimden zaferle çıkmanın kapısını aralamıştı. İkinci Dünya Savaşı’na kadar Amerika’nın ekonomide korumacılık güdüleri devam etti ve sanayide karşılaştırmalı üstünlüğü ele aldıktan sonrada savaş sonrası serbestleşme politikalarının en ateşli yanlısı olarak dünya ekonomi piyasasında yer aldı. Yapılan araştırmalarda korumacılığın ABD ekonomisi için ne kadar faydalı olduğunu gözler önüne sermektedir. On dokuzuncu yüzyıl boyunca ve 1920’lere kadar korumacılık politikaları uygulayan Amerika ekonomisi dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi olduğunu göstermektedir. Aslında bu kadar gerilere de gitmeye gerek yoktur. Gelişmekte olan ülkelere serbest piyasa ekonomisini öneren ve dayatan Amerika 2008 krizi sonrası neo liberal politikaları bırakarak piyasalara sert müdahalelerde bulunmuştur. Özel kesim bankaları ve önemli şirketleri batmaktan kurtarmak için çok büyük yardım fonları oluşturup kamunun bu fonlarını piyasanın tekrardan ayağa kalkabilmesi için kullanmıştır. Oysa ki gerçekten gelişmekte olan ülkelere önerdiği neo liberal politikalara bağlı kalsalardı piyasanın kendi kendine krizden çıkmasını beklerken neo klasiklerinde kriz dönemleri için dediği gibi tabiri caizse sistemde bulunan çürük elmaların kriz döneminde tasfiye olması ve piyasada sadece güçlü firmaların kalmasına göz yumardı. Lakin neo liberal politikaların tam tersini uygulayarak kamu kaynaklarını neredeyse hepsini piyasanın tekrar ayağa kalkması için kullandı.

Bebek endüstriler tezi 18. Yüzyılın sonlarına doğru Alexander Hamilton ve Friedrich List tarafından geliştirilmiş, ileride gelişip karşılaştırılmalı üstünlüğe sahip olacak alanların korumacılık ile gelişmelerini sağlayıp tamamlayana kadar korunarak, daha sonra karşılaştırmalı üstünlükleri elde ettiklerinde uluslararası piyasalarda üstünlük sağlamalarıdır. Hamilton bu stratejiyi ABD için uygularken List’te sürgün yıllarında etkilenip Almanya’ya geri döndüğünde bu stratejileri uygulamıştır. 1980’li yılların başlarında neo liberal politikaların gelişmiş ülkeler tarafından tüm dünya ülkelerine dayatılması ile birlikte gelişmekte olan ülkeler daha karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olamadan, uluslararası alanda rekabet gücü elde edemeden dışa açılmalarının cezasını büyük cari açıklar vererek ödedi. 80’li yıllarda sadece bir kaç gelişmekte olan ülke serbestleşme politikalarına karşı çıkarak korumacılığa devam etti ve günümüzde o ülkelerde kalkınmalarını gerçekleştirmiş oldu. Örnek vermek gerekirse Güney Kore. Günümüzde ise bebek endüstriler tezini uygulayamadan dışa açılan ülkelerin en büyük sorundan biriside bağımlılık oldu. Gelişmekte olan ülkeler teknoloji bakımından gelişmiş ülkelere bağımlı kalmaları sonucu doğurdu. Çok uzağa gitmeye gerek olmadan Türkiye açısından da bu durumu inceleyebiliriz. Kurtuluş savaşından çok partili hayata geçene kadar korumacılık uygulayan ülkemiz, hem bu yıllar itibari ile dış fazla verirken hem de ithal ikameci politikalar ile kendi sanayilerini geliştirmeye başlamıştı. Öyle ki bu dönemde ilk yerli uçak üretilip ihraç dahi edilmişti. Savaş sonrası her karış toprağı talan edilen bir ülkenin doğru politikalar ve korumacılıkla kısa sürede toparlanmaya başlaması da gelişmekte olan ülkelerde devletin uygulamış olduğu doğru politikaların gelişip kalkınmada ne kadar etkisi olduğunu göstermektedir. 1946 yılında ihracatın ithalatını karşılama oranı Türkiye’de %180,5 iken 1947 yılında bu oran %91’e düşmüştür ve bir daha ihracat verileri ithalat verileri üzerinde gerçekleşmemiştir.(TÜİK) Gelişmekte olan ülkelerin teknolojik bağımlılıktan kurtulmaları, kalkınmalarını tamamlamaları ve dünya ticaretinde söz sahibi olabilmeleri için kendi ülke, kültür, jeopolitik yapılarına uygun kilit sektörler belirleyerek bu sektörlerin gelişmesi için tarifelerle koruması gerekmektedir. Bu belirlenen sektörlerde devletin gözetimi ve teşviki altında gelişmelerini tamamladıkları an uluslararası piyasalara açılıp söz sahibi olacaklardır. Ve bu da pozitif dışsallık yayarak ileri ve geri bağlantılı olduğu ülkede bulunan diğer sektörleri de olumlu etkileyecektir. Ancak ne yazık ki günümüz piyasa ekonomisi koşulları altında gelişmiş ülkelerin bunları yaptırmaya göz yumacaklarını düşünmek biraz da fazla iyimserlik olacaktır. Bu nedenle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arası fark neo liberal iktisatçıların belirttiği gibi serbestlik ile beraber kapanacağı yere daha da çok artacaktır.

Avrupa Borç Krizi

   Dünya ekonomi tarihinin en büyük krizlerinden birisi olan 2008 Küresel Finansal Krizin etkileri durgun bir göle atılan taş tanesinin yarattığı dalgalar misali tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Bu krizden en çok etkilenen bölgelerden bir tanesi de Avrupa Bölgesi olmuştur. Avrupa Borç krizinin temellerinde 2008 krizinin etkileri yatmaktadır. 2008 krizi öncesi bir yandan ortak para birimi avroya geçiş nedeniyle düşen faiz oranları ile özel ve kamu kesiminin ucuz finansman bulmaları bir yandan da ucuz emek ve bol sermaye ortamında Avrupa Bölgesi kamu harcamalarını arttırmış ve gerekli önlemlerin alınmaması ile ileride oluşacak durumlara karşı bir eylem planı oluşturulmadığı için patlak veren 2008 krizi sonrası Avrupalı devletler kendilerini derin borç çukurları içerisinde bulmuştur. Bu ucuz emek ve kredi olanakları karşısında ekonomi de verimliliği ve rekabeti arttıracak alanlara yatırımların sınırlı kalması bu borç krizinin nedenlerindendir. Finansal krizle birlikte Avrupa ülkelerinde bankalarda yaşanan sorunlarında çözülmesi için kamunun desteği ihtiyacı ortaya çıkmıştır ve kamulaştırmalarla birlikte özel kesim bankaların sorunları kamuya geçmiştir. Ayrı olarak ekonomide işler yolunda gider iken vergi gelirlerinin artması ile kamu harcamalarını daha da çok arttırmış ve krizle beraber Avrupa borç krizinin oluşmasında etkisi olmuştur. Borçların geri ödenme riski arttıkça uluslararası kuruluşların ülke kredi puanlarında indirimlere gitmesi bu ülkelerin daha zor krediye ulaşma ve daha maliyetli krediler ile karşı karşıya kalmasına yol açmıştır. Borçların geri ödenmesinde çıkan sorunların aşılması için IMF ve AMB gibi kuruluşlar yardımda bulunsa da sorunun temeli çözüme ulaştırılamamıştır.

   Finansal entegrasyonun arttığı günümüzde 2000’li yıllarda ucuz finansmanın bulunması, küreselleşme hareketleri ile birlikte dış portföy yatırımların artması 2007 yılında bazı Avrupalı ülkelerin tahvil, hisse senedi, bono gibi varlıkların GSYH’ya %’sel olarak oranlaması şöyledir;

Avrupa bölgesi ülkelerinin ortalaması = 557.6

Fransa 668.5 İspanya 550.2 Lüksemburg = 3234

Bu rakamlardan da anlaşılacağı gibi kriz öncesi finansal genişlemenin Avrupa ülkelerinde ne denli yüksek olduğu gözükmektedir. 2008 krizi ile beraber uluslararası piyasalarda hakim olan belirsizlik ve risk primlerinin artması yatırım iştahlarını azaltmış ve bu nedenle yatırımcılar paralarına güvenli limanlar aramıştır. Kolay finansman sağlamanın zorlaştığı bir konjonktürden Avrupalı ülkeler oldukça etkilenmişlerdir. Ucuz finansman olanağının azalması ve belirsizlik nedeni ile yatırımlar ve üretimler azalmıştır dolayısıyla bu ikisinin doğal sonucu düşük büyüme  ile yüksek işsizlik oranları yaşanmıştır. Yaşanan durgunluk ve kriz ortamının etkisini azaltmak için Avrupa Merkez Bankası kredi olanakları sağlamıştır ve devletler tekelinde baktığımızda da önlem paketleri açıklanarak genişletici maliye politikaları uygulanmıştır. Yatırımda, talepte yaşanan kriz nedeni ile devlet gelirleri azalma yaşar iken genişletici maliye politikaları ile bütçe açıkları iyice artmış ve devletlerin borçlanmaları daha da artmıştır. Yani kriz ile birlikte kamunun borç yükü iyice artmıştır. Finansal krizden sonra yaşanan durgunluk ve düşük büyüme, banka krizleri ve borçlu ülkelerdeki borçlanma maliyetlerinin artması Avrupa Borç Krizinin ağırlaşmasına yol açmıştır. Küresel Finansal Kriz sonrası uygulanan politikaların etkisi ile Avrupa’nın borç krizi ile etkili olamamıştır. Ortaya çıkan sorunların çözümü için çözümler sağlıklı olmamış ve gecikmeli olarak alınmıştır. Borç krizi yaşayan ülkelere yardımlar yapılmasını Almanya gibi mali dengesi güçlü ülkelerinde sıcak bakmaması nedeni ile sorunlar daha da derinleşmiştir. Sonuç olarak incelediğimizde 2008 öncesi piyasalarda oluşan yapay olumlu havanın etkisi ve ortak para birimi olarak avroya geçilmesi ile Avrupalı devletler oldukça ucuz finansmanlara ulaşmışlardır ve bu ucuz finansmanlar verimli ve rekabet gücünü arttırıcı yatırımlara kanalize edilememiştir. Devletinde küresel kriz öncesi kamu harcamalarını arttırması ile birlikte kamunun borçları artmaya başlamıştır. 2008 krizi ile birlikte küresel anlamda ortaya çıkan krizden Avrupa bölgesi de nasibini almıştır. Kriz döneminde ülkelerin kredi risk puanlarının artması ve ucuz kredi musluğunun kapanması, büyüme oranlarının dipleri görmesi hatta 2009 yılında negatif büyümeler yani küçülmeler gerçekleşmesi , ülkelerin kriz öncesi mali disiplinlerini tam sağlamaması nedeni ile krizle birlikte bankacılık ve özel kesimde çıkan olumsuzlukları düzeltmek için devletin müdahalesi ile özel kesim borçları devletleştirilerek kamu borçları daha da artmıştır. Bütün bu sayılan etkenlerin yanında bir de alınan önlemlerin zamanlamasının geç olması ve krizi önleyecek ölçüde gerçekçi politikaların yokluğu nedeni ile Avrupa Borç Krizi kaçınılmaz bir son olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılından günümüze yaklaşık 8 sene geçmesine rağmen hala bazı Avrupalı devletlerin borç sorunu devam etmektedir. En güzel örnek olarak Yunanistan’ı verebiliriz. Yani ABD merkezli krizi ABD ile birlikte  çoğu ülke etkilerini atlatmış ve krizin izlerini silmişken Avrupa’da hala bazı ülkeler de bu krizin sonucu ortaya çıkan olumsuzluklar düzeltilememiş ve etkileri hala yaşanmaktadır.

DIŞ TİCARET VE TÜRKİYE

Dış Ticaret Hadleri

Dış ticaret haddi genel tanımı ile ülke ihraç malları fiyat endeksinin ülke ithal malları fiyat endeksine oranlanması ile bulunur. Ülke ihraç malları fiyatının artması ülke dış ticaret haddini arttırıp ticaretten kazançlı çıkıldığını gösterirken ülke ithal malları fiyat endeksi artışı dış ticaret hadlerinde ki bozulmayı ve ülkenin dış ticaretten zararlı çıktığını gösterir. Dış ticaret hadlerinde ki bir artma ülke refahına olumlu yansımaktadır. Ülkeler tarifeler ve tarife dışı kotalar ile ithalatı kısıtlamaya çalışırken ihraç mallarının da fiyatlarını arttırma eğilimindedirler. Günümüz dış ticaret koşullarında yüksek teknoloji gerektiren, katma değeri yüksek ürünler karşılaştırmalı üstünlüğe sahipken geleneksel ürünler ise dezavantajlı durumdadır. Yüksek teknoloji ihraç eden ülkelerin dış ticaret hadlerinin yüksek olması bu ürünleri ihraç eden ülkelerin refahına yüksek katkıda bulunmaktadır. Günümüz gelişmiş ekonomilerin hemen hepsi teknolojik ürünlerde karşılaştırmalı üstünlük kurarak gelişmiş ekonomi sınıfına girmişlerdir. Günümüz de gelişmiş ülkeler gelişmekte olan ülkelere korumacılık yerine dışa açılmayı ve serbestleşmeyi önerseler de, bu politika gelişmekte olan ülkeler için uygulanabilir bir politika değildir. Gelişmekte olan ülkelerin neredeyse hepsi geleneksel ürünler, işlenmemiş mal mamul ihraç ederken katma değeri yüksek ürünler ithal etmektedir. Bu durumda dış ticaret hadlerini aleyhlerine döndürmektedir. Bu noktada da gelişmekte olan ülkeler ciddi dış ticaret açıkları ile karşılaşmaktadırlar.

Türkiye’de Dış Ticaret Haddi ve Dış Açık

Türkiye Cumhuriyeti kuruluş yıllarında 1929 yılında gümrük tarifelerini değiştirme serbestisinin kazanılması ile korumacılığa geçilmiştir. 1923 ile 1929 yılı arası ihracatın ithalatı karşılama oranı ortalama %60 oranında iken 1929 yılında korumacılığa geçilmesi ile ihracat ithalatı geçmiştir. 1950’li yıllara kadar uygulanan bu politika ile ihracat ithalatın üzerinde seyir etmiştir. Daha sonra serbest ticaret koşullarına geçilmesi ile birlikte o yıllardan günümüze kadar dış ticaret açığı ile karşılaşılmıştır. Bu da bizlere göstermektedir ki karşılaştırmalı üstünlüğü elde etmeden Friedrich List’in Bebek Endüstriler Tezini uygulamadan dışa açılma ülkelerin dış ticaret hadleri aleyhine gelişip dış ticaret açıkları gerçekleşmiştir. Bu durum Türkiye’nin dış ticaretinde gözlenmiştir.

AB ile Gümrük Birliği Süreci

Günümüz dünya ticaretinde küreselleşme içinde ortaya çıkan bölgeselleşmelerle dünya ticaret hacmi arttırılmaktadır. Türkiye’de bir çok çok taraflı ticaret anlaşmaları ile dünya ticaretinde yer edinmektedir. Bu anlaşmalardan en önemlisi ve en büyük hacimlisi şüphe yok ki Avrupa birliği ile imzalanan anlaşmadır. Avrupa Birliği-Türkiye Gümrük Birliği, 6 Mart 1995 tarihinde Ankara Anlaşması ile kurulan AT-Türkiye Ortaklık Konseyi'nin uygulama kararı almasıyla 31 Aralık 1995 tarihinde yürürlüğe giren gümrük birliğidir. Bu çalışmada Avrupa birliği ile imzalanan gümrük birliği anlaşması sonrası Türkiye’nin kazanç veya zararı incelenecektir. Anlaşmanın ilk geçerli olduğu 1996 yılında Türkiye’nin toplam ihracatı içerisinde Avrupa Birliğine yapılan ihracatın payı %54 iken 2014 yılı itibari ile %43 oranına gerilemiştir. Oysa ki gümrük birliği ile amaçlanan olgu ihracatı arttırmak ve ülke refahını arttırmaktır. İthalat açısından baktığımızda da 1996’da Avrupa Birliğinden yapılan ithalat %55 iken 2014 yılında toplam ithalatımız içerisinde ki pay ise %36 idi. Gümrük birliği ile temel hedeflenen amaç karşılılıklı ticareti arttırmak iken görüldüğü üzere ticaret iki taraflıda gerilemiştir.

Türkiye’nin Karşılıklı Üstünlüğe Sahip Olduğu Ürün Grupları

Türkiye dış ticaret verileri incelendiğinde yapılan ihracatın aslan payı imalat sanayi ürünlerine aittir. Alt bölüm bazında incelendiğinde ana metal sanayi, tekstil ve giyim üzerinedir. Bu ürün grupları karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir. Ancak günümüz ticari koşullarında Türkiye’nin ihraç ettiği bu ürünlerin katma değerleri düşük olduğundan dış ticaret hadleri ülkemiz aleyhine gerçekleşmektedir. Dışarıya işlenmemiş mamul tarımsal ürünler ihraç ederken yüksek teknolojili ürünler ithal etmekteyiz. Günümüz ticaret koşulları da yüksek teknoloji gerektiren ürünlerin lehine gelişmektedir. Bu nedenle yüksek bilgi ve uzmanlaşmaya sahip ülkeler bu ürünlerin ticareti ile dünya ekonomisinde söz sahibi olmaktadırlar ve dış ticaret hadleri bilgi içeren ürünleri ihraç eden ülkelerin lehine gelişmektedir. Bu nedenle Türkiye’nin yapacağı ticaret anlaşmaları, gümrük birlikleri ülkeye yararı olacağından daha fazla zararı olacaktır. Bu nedenle öncelikle bilgi ve bilişime önem vererek Türkiye’nin yüksek teknoloji gerektiren bir alanda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olması gerekmektedir. Bilgisayar, telefon, nano teknoloji vs gibi alanlarda Türkiye için tren kaçmış gözükmektedir. Kanaatimce Türkiye ilaç sektöründe bir atılım yaparak kanser, aids gibi tedavisi henüz net bulunamayan hastalıkların tedavi yöntemlerini geliştirerek bu bilgiye tekel olarak sahip olup dış ticaret hadlerini lehine geliştirebilir. Çünkü Türkiye’de yaklaşık 3000 tane endemik bitki türü bulunmaktadır. Bu sayı tüm Avrupa’da bulunan endemik bitki sayısından fazladır. Bu nedenledir ki bu bitkilerle yapılacak ilaçlarda Türkiye bilgiyi tekelleştirip bir atılım yapabilir. Mevcut serbest ticaret koşullarında Türkiye’nin elinin güçlü olduğunu söyleyemeyiz.  Öyle ki güncel bir olay olan Rusya krizinden bir örnekle bu durumu gözler önüne serebiliriz. Yaşanan uçak krizi sonrası bir takım yaptırımlar yapan Rusya’nın karşısında Türkiye’nin eli çokta güçlü değildir. Türkiye’den Rusya’ya yapılan ihracatın büyük bir bölümünü tarımsal ürünler kaplamaktadır. Bu nedenle Rusya yaptırımlar uygulayarak bu malların alımını sınırlandırdı. Ancak Türkiye açısından baktığımızda ise Rusya’ya karşı bir yaptırım uygulamamız oldukça zor gözükmektedir. Mevut koşullarda ülkemizin enerji dışa bağımlılığı oldukça yüksektir ve bunun büyük kısmı Rusya’dan karşılanmaktadır. Ve bu enerji açığını bir anda ikame etmemiz mümkün olmadığından Rusya’ya karşı elimiz zayıf durumda. Günümüz koşullarında ülkelerin güçlülüğü askeri savunması ile değil güçlü bir ekonomisi ile ortaya konulmaktadır. Bu nedenle ülkemizin yapacağı yapısal reformlar ve bilgiye önemin arttırılması ile daha güçlü bir ekonomi kurularak dışa bağımlılığı azaltılmalıdır...

Türkiye'de Eğitim Sistemi ve Ekonomi

Üniversite ve lise tercihlerinin yapıldığı bu dönemde ülkemizin eğitim sisteminin ne kadar aksak olduğu gözükmektedir. Bir yandan kapatılan dershaneler bir yandan gecikmiş bir karar ile dershanelerin kapatılmasının durdurma yönünde verilen yargısal karar ya da TEOG ile hiç kimsenin algılayamadığı bir sistem ile çocukları lise seçmede çileye dönüştüren uygulamalar... 

Eğer bir ülke kalkınma yazınında sınıf atlamak, ileri sınıflı ekonomiler arasında yer almak için kendine hedefler koyuyorsa bunları gerçekleştirmek için yapılması gereken en önemli nokta nitelikli, eğitimli bireyler yetiştirmektir. Çünkü ekonomi biliminin temelinde teoriler, kuramlar, yada piyasanın niteliği gibi durumlar değil " insan " vardır. Alınan kararları uygulayacak ve ya verilen kararlar doğrultusunda adımlar atacak olanlar bireylerdir. Öyle ki eğitim seviyesi istenilen seviyede olmayan ülkelerin alacağı ekonomik kararları uygulamada bunu vatandaşlarının özümseyip algılaması güç olacaktır. İnsani gelişme raporunun 2013'de yayınlanan verilerine göre Türkiye'de eğitim öğretime verilen önemi gözler önüne sermektedir.

Yıllar	Doğumda ortalama yaşam beklentisi	Eğitim görme süresi beklentisi	Ortalama eğitim görme süresi
2005	72,1	11,7	6,1
2010	73,7	12,9	6,5
2011	74	12,9	6,5
2012	74,2	12,9	6,5

KAYNAK: (http://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/docs/Publications/hdr/T%C3%BCrkiye%20De%C4%9Ferlendirmesi.pdf)

Tablodanda görüldüğü üzere ülkemizde 2012 yılında ortalama eğitim görme süresi 7. sınıf bile değildir. Eğitim seviyesi bu düzeyde olan bir toplumda alınacak ekonomik tedbirleri veya yapılacak olan yapısal reformları algılamasını beklemek zor olsa gerek. Ülkeyi ekonomik olarak üst sıralara taşıyacak nitelikli iş gücü varlığıdır. Ancak üzülerek görmekteyiz ki bu eğitim öğretim sistemi ve mevcut durumu ile nitelikli iş gücü yetiştirmek oldukça zor hatta imkansızdır. Bunun için yapılması gereken her 3-4 senede bir eğitim sisteminde yapılan gereksiz değişikliklerin yapılmaması eğitimin belirli bir standarta oturtulması ve insanlarda eğitim bilincinin yerleştirilmesi gerekmektedir. Liselerde verilen müzik ve resim derslerinin yerine ekonominin temellerinin anlatılacağı tasarruf bilincinin o yaşlardaki bireylere aşılanacağı bir temel ekonomik dersi koyulması, alınacak olan ekonomik tedbirlerin, kararların daha geniş halk tabanı tarafından algılanmasını kolaylaştıracak ve bu kararları uygulama aşamasında oldukça faydalı olacaktır. Alınan müzik eğitimi ile kaç büyük sanatçı yetişmiştir ? Ya da hangi devlet okulunda müzik dersinde flüt yerine gitar, keman, piyano eğitimi veriliyordur ? Ancak bu dersler yerine yada bu dersler ile beraber verilecek olan ekonomi dersinin tüm öğrenciler tarafından ileriki hayatlarında kullanacakları yararlı bilgiler elde etme olanağı sunacak ve hükümet, Merkez Bankası bir ekonomik veri açıkladığında veya bir ekonomik önlem paketi açıkladığında insanların bunu anlaması ve uygulaması daha kolay olacaktır. Bu sayede ekonomiye yapılan müdahaleler daha etkin olacaktır.